Op een warme zomerdag kan het ineens gaan onweren. Maar wat moet je eigen doen en wat kun je beter later bij bliksem? Wij zetten tips voor je op een rij.
Wat is onweer
Onweer is een meteorologisch fenomeen dat optreedt wanneer er elektrische ontladingen plaatsvinden in de atmosfeer, meestal in combinatie met donder en bliksem. Het wordt veroorzaakt door het samenspel van verschillende factoren, waaronder vochtige lucht, instabiliteit in de atmosfeer en sterke verticale luchtbewegingen.
Onweersbuien ontstaan meestal in warme, vochtige omgevingen, waarbij de zonnewarmte de lucht opwarmt en stijgende luchtmassa’s creëert. Wanneer deze warme lucht stijgt, koelt het af en condenseert het, waardoor wolken worden gevormd. Binnen deze wolken kunnen sterke opwaartse luchtstromen ontstaan, die waterdruppels en ijsdeeltjes op grote hoogte in de wolk houden.
Elektrische ladingen
Binnen de onweerswolk ontstaan elektrische ladingen door het contact en de wrijving tussen waterdruppels, ijsdeeltjes en deeltjes in de wolk. Dit leidt tot een scheiding van positieve en negatieve ladingen, waarbij positieve ladingen zich ophopen in de bovenste delen van de wolk en negatieve ladingen zich verzamelen in de onderste delen van de wolk en de grond.
Wanneer het verschil in elektrische lading tussen de wolk en de grond groot genoeg wordt, vindt er een ontlading plaats in de vorm van een schicht. Deze elektrische ontlading verplaatst zich razendsnel door de lucht, waardoor een heldere flits van licht ontstaat die we bliksem noemen. Het pad van de bliksem creëert intense hitte en zorgt ervoor dat de lucht snel uitzet en samentrekt, waardoor de schokgolf ontstaat die we kennen als donder.
Onweersbuien kunnen ook gepaard gaan met andere weersverschijnselen, zoals zware regenval, hagel, sterke windstoten en tornado’s. Deze kunnen gevaarlijke situaties opleveren en het is belangrijk om de juiste voorzorgsmaatregelen te nemen wanneer onweer zich voordoet.
Binnen bij bliksem
Ben je gewoon thuis dan kun je een paar dingen doen om blikseminslag te vermijden. Trek alle stekkers uit het stopcontact. Bliksem kan via elektrische stroom geleiden en brand veroorzaken in bekabelde toestellen. Ook bellen met een vaste telefoon kun je om die reden beter even uitstellen. Wil je je apparaten beschermen dan kun je dat ook doen met een blikseminslag beschermer
Ga tellen bij bliksem
Bij onweer zie je eerst een flits en dan hoor je de donder. Het aantal seconden tussen beide fenomenen moet je door drie delen om het aantal kilometer te schatten dat je van een bliksem verwijderd bent. Tel je minder dan tien seconden, dan is de bui erg dichtbij en kan je beter schuilen. De temperatuur van een bliksemschicht kan namelijk tot 30.000 graden oplopen, dus je vermijdt beter elke inslag. Doe dit overigens niet onder een boom of in een tent.
Schuilplaatsen
Open velden, open water of andere open plaatsen veroorzaken bij onweer het grootste gevaar. Kun je niet op tijd beschutting zoeken, dan neem je best de veiligheidshouding aan. Ga daarvoor gehurkt zitten, met de armen om de knieën. Ga zeker niet plat op de grond liggen.
Kun je wel schuilen? Doe dat dan in een stevig gebouw of schuil je auto. Bushokjes, carports of golfkarretjes bieden geen bescherming en kun je beter niet kiezen als schuilplaats.
Vermijd hoge voorwerpen
Personen of voorwerpen die boven de omgeving uitsteken, hebben het meeste risico om door een blikseminslag getroffen te worden. Blijf ook uit de buurt van open velden, heuveltoppen, open water, stranden en golfbanen.
Het is dus belangrijk om uit de buurt te blijven van hoge dingen als bomen, lantaarnpalen, torens, hoogspanningsleidingen, metalen afrasteringen en andere hoge objecten die bliksem kunnen aantrekken.
Blijf uit de buurt van water
Als je aan het zwemmen, varen of vissen bent, verlaat dan onmiddellijk het water en zoek een veilige schuilplaats. Water geleidt elektriciteit, dus je bent kwetsbaar voor blikseminslag.
Metalen voorwerpen
Metalen voorwerpen werken bij blikseminslagen dan weer als geleider. Dat is waarom tentstokken, paraplu’s, fietsen, hengels, hekwerk of afsluitingen gevaarlijk kunnen zijn.
Elektrische apparaten
Schakel elektrische apparaten uit en haal stekkers uit het stopcontact. Blikseminslagen kunnen elektrische systemen beschadigen en brand veroorzaken.
Adviezen bij bliksem
Volg waarschuwingen en adviezen op: Luister naar weerswaarschuwingen en volg de instructies van lokale autoriteiten op. Blijf op de hoogte via radio, televisie of andere betrouwbare bronnen.
Buienradar onweer
Broeierig weer en code geel vanwege aankomend onweer. Wat doe je? Je opent een app zoals Buienradar om te zien wanneer het bij jou begint. Fout!, zegt amateurweerman Alfred Scholtens. In dergelijke situaties heb je weinig aan die apps. In het Dagblad van het Noorden zegt Scholtens: “Buienapps zijn in deze situatie van onstuimig, broeierig warm weer nauwelijks bruikbaar. Op de radar zie je rond Groningen een bui in ontwikkeling die volgens algoritmes naar het noordwesten zou moeten wegtrekken. Maar in de praktijk dijt de bui uit richting Assen.” Veiligheidsmeteoroloog Hissel Hooman van het KNMI herkent de beperkingen van weerapps zoals Buienradar. Hij is verantwoordelijk voor het afgeven van ‘code geel’ als dat nodig is. Maar is een app als Buienradar dan onbetrouwbaar? “Ja, in zekere zin wel. Buienradar gebruikt het laatste radarbeeld en extrapoleert dat in de tijd. Ze schuiven het vooruit. Maar in de praktijk werkt dat niet altijd zo. Er kunnen buien bij komen, wegtrekken, of zo snel ontstaan dat ze niet door de radars in buienapps worden gedetecteerd,” legt Hooman uit.
Komt er onweer vandaag?
Maar hoe zit het eigenlijk met onweer tijdens broeierig weer, waar Scholtens zijn opmerking over maakte? Michiel Hartmann, een expert op het gebied van onweer, legt uit dat er twee soorten onweer zijn. De eerste soort ontstaat wanneer de aarde sterk opwarmt door de zon, wat leidt tot sterke opstijgende warme lucht. Deze opstijgende warme lucht veroorzaakt onweer, maar het exacte tijdstip en locatie zijn moeilijk van tevoren te voorspellen.
Daarnaast is er koufrontonweer, waarbij koude lucht als een wig onder warme lucht wordt geduwd, waardoor deze warme lucht gaat stijgen. Hartmann legt uit: “Dit type onweer beweegt vaak in een rechte lijn over het land en is juist goed voorspelbaar.” Hierin heeft Scholtens dus gedeeltelijk gelijk. Apps zoals Buienradar zijn onbetrouwbaar voor het voorspellen van onweer, tenzij het koufrontonweer betreft. Dan is voorspelling juist goed mogelijk.
