Bijen zijn onmisbaar voor ons ecosysteem, maar wat gebeurt er eigenlijk met deze hardwerkende insecten tijdens de koude wintermaanden? Terwijl ze in de lente en zomer volop actief zijn, gaan bijen in de winter in rustmodus. Afhankelijk van de soort verschillen hun overlevingsstrategieën. Leer alles over het gedrag van bijen in de winter én hoe je hen kunt helpen.
Waarom zijn bijen belangrijk
Bijen spelen een cruciale rol in de natuur en ons dagelijks leven. Ze zijn verantwoordelijk voor de bestuiving van bloemen en gewassen, waardoor planten zich kunnen voortplanten. Dit proces is essentieel voor de productie van voedsel zoals fruit, groenten en noten. Daarnaast helpen bijen bij het behoud van biodiversiteit door wilde planten te bestuiven, die weer een leefgebied bieden voor andere dieren. Zonder bijen zou ons ecosysteem uit balans raken en zou de voedselvoorziening ernstig in gevaar komen.
Hoe overleven bijen de winter?
Honingbijen
Honingbijen hebben een unieke aanpak om de winter te overleven. Ze verzamelen in de warme maanden nectar en maken daar honing van, die dient als brandstof voor de winterperiode. Wanneer het koud wordt, vormen ze een zogenaamde “wintertros”. De bijen clusteren dicht bij elkaar en trillen met hun vleugelspieren om warmte te genereren. De koningin bevindt zich in het midden van de tros, waar het het warmst is. Werksters rouleren van binnen naar buiten om bevriezing te voorkomen. De opgeslagen honing in het nest fungeert als brandstof en houdt hen warm.
Solitaire Bijen
Solitaire bijen, zoals de metselbij, leggen hun eitjes in het najaar. Ze voorzien deze van stuifmeel als voedsel voor de larven. De eitjes overwinteren in holletjes of in de grond en komen in het voorjaar uit. De volwassen bijen sterven voor de winter.
Hommels
Bij hommels sterft de hele kolonie in de winter, behalve de nieuwe koninginnen. Zij graven zich in de grond in en blijven daar tot de temperatuur stijgt. Zodra het warmer wordt, ontwaken ze en starten ze een nieuwe kolonie.
Hoe weet een bij wanneer de winter voorbij is
Hoe bijen precies weten wanneer ze moeten ontwaken, blijft voorlopig een wetenschappelijk raadsel. Voor hommels daarentegen is dit mechanisme wel bekend. Tijdens hun winterslaap bevinden ze zich onder de grond, en wanneer de zon de aarde begint te verwarmen, ontwaken ze. Ze hebben zich zo ontwikkeld dat ze de stijgende temperatuur koppelen aan ontwaken. Wetenschappers vermoeden dat de combinatie van daglengte en temperatuur bij honingbijen een rol speelt. Klimaatverandering kan invloed hebben op deze delicate balans, waardoor bijen mogelijk te vroeg ontwaken en onvoldoende voedsel vinden.
Hoe kun je bijen helpen?
Wil je bijdragen aan het welzijn van bijen, ook in de winter? Met een paar simpele aanpassingen kun je hun overlevingskansen vergroten.
1. Plant bijvriendelijke bloemen
Bijen hebben voedsel nodig zodra ze ontwaken in het voorjaar. Plant daarom bollen zoals krokussen, sneeuwklokjes, druifjes, anemonen en sierui. Deze bloemen bieden nectar en pollen in de vroege maanden. Kies bij voorkeur voor biologische bollen zonder pesticiden.
2. Laat herfstbladeren liggen
Wist je dat 70% van de solitaire bijen in de grond nestelt? Door een laag herfstbladeren over de aarde te strooien, bescherm je deze nestplaatsen tegen kou en uitdroging.
3. Maak of koop een bijenhotel
Bijenhotels bieden een veilige plek voor solitaire bijen om te overwinteren. Hang een bijenhotel op een zonnige, beschutte plek in je tuin of op je balkon. Verderop op deze pagina lees je hoe je dat moet doen.
4. Verminder tegels in de tuin
Doe mee aan initiatieven zoals “Steenbreek” en vervang tegels door bijvriendelijke planten. Een groene tuin is aantrekkelijker voor bijen en andere insecten.
5. Laat bloemstengels staan
Sommige bijensoorten overwinteren in holle bloemstengels. Snoei deze pas in het voorjaar, zodat de bijen veilig blijven tijdens de koude maanden.
