Heb je ooit gemerkt dat bijen zelden in de winter vliegen? Dat is geen toeval. De meeste bijensoorten zijn alleen actief in de lente en de zomer. In de winter gaan ze in rustmodus of kan de hele bijenkolonie sterven, afhankelijk van de soort bij. Zodra de zon begint te schijnen, wordt de natuurlijke wekker van bijen geactiveerd. Hommels zijn de eerste bijensoorten die wakker worden.
Overwinteren bijen
Om te begrijpen wat bijen doen tijdens de winter, moet je een onderscheid maken tussen sociale en niet-sociale bijen. Niet-sociale bijen leggen een eitje om voort te planten, met wat stuifmeel erbij zodat het larfje overleeft, en verlaten dan het nest. De larve eet het voedsel, verpopt zich in het voorjaar tot volwassene, en gaat in winterslaap tegen het eind van de zomer. Dat is anders voor sociale bijen. Daar start de koningin een nest met veel larven en werksters die voedsel binnenhalen. Het nest wordt groter en groter, tot er ‘dochterkoninginnen’ komen. Die graven zichzelf in tijdens de winter en gaan in ruststand. De oude koningin en alle werksters sterven.
Honingbij
Bij honingbijen verloopt het proces anders. Ze verzamelen nectar uit bloemen en leggen een grote voorraad aan voor de winter. Hun taak is dan volbracht, want een groot deel van de bijen sterft voor de winter, en alleen de koningin en enkele werksters overleven. De opgeslagen honing in het nest fungeert als brandstof en houdt hen warm.
Hoe bijen precies weten wanneer ze moeten ontwaken, blijft voorlopig een wetenschappelijk raadsel. Voor hommels daarentegen is dit mechanisme wel bekend. Tijdens hun winterslaap bevinden ze zich onder de grond, en wanneer de zon de aarde begint te verwarmen, ontwaken ze. Ze hebben zich zo ontwikkeld dat ze de stijgende temperatuur koppelen aan ontwaken.
Hoe kun je bijen helpen?
- Plant meer bloemen. Zet zoveel mogelijk planten in tuin of op balkon die bijen aantrekken, zorg tot het late najaar voor bloemen. Tips om je tuin aantrekkelijker te maken voor bijen
- Plant nù bollen. Het is nú het seizoen om (biologische) bijvriendelijke bollen te planten, voor voedsel in het voege voorjaar, zoals: krokussen, sneeuwklokjes, anemonen, druifjes en sierui.
- Vraag naar biologisch. Pesticiden zijn funest voor bijen. Kijk hier waar je biologische bloembollen, zaden en planten kunt kopen, en vraag ernaar bij het tuincentrum. Hoe meer vraag, hoe groter het aanbod.
- Strooi herfstblad op de aarde. Zeventig procent van de bijen nestelt in de grond. Gooi afvalbladeren niet in de groenbak, maar strooi ze luchtig over de aarde; goed ook voor de tuin zelf.
- Haal tegels weg. Kijk nog eens kritisch naar je tuin en doe mee met de actie ‘Steenbreek’: haal een tegel uit je (gevel)tuin en plant een bijvriendelijke bol of plant erin. Misschien kun je nog wat meer tegels weghalen?
- Laat uitgebloeide bloemstengels staan. Sommige bijensoorten overwinteren in uitgebloeide bloemstengels. Snoei pas in het voorjaar. Haal uitgebloeide stengels ook dan pas weg. Dat beschermt planten tegelijk tegen vorst.
